WWW.DISUS.RU

БЕСПЛАТНАЯ НАУЧНАЯ ЭЛЕКТРОННАЯ БИБЛИОТЕКА

 

Pages:     || 2 |
-- [ Страница 1 ] --

ОЖ 378.018.43(574) олжазба ыында

НРБЕКОВ БАЫТ ЖАСЫЛЫЛЫ

ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды теориялы жне діснамалы негіздері

13.00.02 – Оыту жне трбиелеу теориясы мен дiстемесi

(бастауыш, орта жне жоары білім беру жйесін апараттандыру)

педагогика ылымдарыны докторы

ылыми дрежесін алу шін дайындалан диссертацияны

АВТОРЕФЕРАТЫ

азастан Республикасы

Алматы, 2010

Жмыс Абай атындаы аза лтты педагогикалы университетінде орындалан

ылыми кеесшілері: педагогика ылымдарыны докторы Е.. Медеуов

педагогика ылымдарыны докторы Е.Ы. Бидайбеков
Ресми оппоненттері: педагогика ылымдарыны докторы Т.О. Балыбаев

педагогика ылымдарыны докторы С.С. сенов

педагогика ылымдарыны докторы.І. Тжілова


Жетекші йым: л-Фараби атындаы аза мемлекеттік университеті

орау 2010 жылы «27» тамыз кні саат 14.30-да Абылай хан атындаы аза халыаралы атынастар жне лем тілдері университеті жанындаы педагогика ылымдарыны докторы ылыми дрежесін беру жніндегі БД 14.08.04 біріккен диссертациялы кеесінде теді. Мекен-жайы: 050022, Алматы аласы, Мратбаев кшесі, 200, 208 ауд., мжіліс конференц -залы

Диссертациямен Абылай хан атындаы аза халыаралы атынастар жне лем тілдері университетіні (050022, Алматы аласы, Мратбаев кшесі, 200) жне лтты апараттандыру орталыыны (050036, Алматы аласы, Жандосов кшесі, 61а) кітапханасында танысуа болады.

Автореферат 2010 жылы «26» шілдеде таратылды.

Диссертациялы кеесті

алым хатшысы А.К. озыбай

КІРІСПЕ

Зерттеу таырыбыны ккейкестілігі. азастан Республикасыны президенті Н..Назарбаевты халыа жолдауында белгіленген лтты инновациялы жйені жасау адам іс-рекетіні жаа ылыми жне ксіби баыттарын айындауды кздей отырып, бл шін кадрлар дайындауды мамандандырылан жйесін іске асыруды талап етеді.

Кадрларды дайындауды мамандандырылан жйесін жасауда ылыми техникалы прогрессті азіргі дегейін ескере отырып, білім беру саласына ойылатын жоары халыаралы талаптарды да анааттандыру ажет. Осыан орай, азіргі оама апаратты-коммуникациялы технологияларды, оны ішінде, ашытытан оытуды ендіру осы салада наты біліктілігі мен мамандыы бар кадрлара деген сранысты арттырады.

ашытытан оыту тарихы ХІХ асырды ортасынан басталады. ашытытан оытуды шетелдік жне отанды тжірибесі крсеткендей бгінде аккредитацияланан ашытытан оыту сапа жаынан дстрлі оытудан кем тспейтіні белгілі болып отыр.

азірде ашытытан оытуды ртрлі білім беру сатылары шін іске асырылып ана оймай, тіпті докторлы бадарламалар бойынша да аккредитацияланан ашытытан оыту йымдастырылан.

азастанда ашытытан оыту, бгінде, 20-дан астам оу орындарында эксперименттік режимде жргізілуде. Республикада ашытытан оыту бойынша алдыы атарлы жоары оу орындарыны (л-Фараби атындаы аза мемлекеттік университеті (азМУ),.Стпаев атындаы аза лтты техникалы университеті (азТУ), Е.Бкетов атындаы араанды мемлекеттік университеті (арМУ), С.Торайыров атындаы Павлодар мемлекеттік университеті (ПМУ), Д.Серікбаев атындаы Шыыс азастан техникалы университеті (ШТУ) жне т.б.) тжірибесі белгілі.

Алайда, ашытытан оыту бірде «оыту формасы» ретінде, бірде «ашытытан оыту технологиясын олданып оыту» ретінде басада біратар жоары оу орындарында жзеге асырылуда. Сонымен атар, азастанда біратар шетелдік оу орындары (Лондон университеті, ТГУ, СГУ, ТИАСУР жне т.б) ашытытан оытуды йымдастыруда. 100 000-нан астам студенттері бар ашытытан оыту мекемелері мегауниверситеттерге айналып, ашытытан оытуды ірілендіруді кздеген бірлестіктер, консорциумдар рылуда. Сол сияты елімізде Е.Бкетов атындаы арМУ, С.Торайыров атындаы ПМУ, ПМПИ, ИнЕУ сияты азастанны біратар оу орындары кіретін, жалпы 40-тан астам оу орындарын біріктірген «Сибирский открытый университет» ассоциациясы ашытытан оытуды ірілендіруді кздейтін ашы білім беру бірлестігіні мысалы бола алады.

Осыан байланысты ашы білім беру кеістігіндегі бсекелестік жадайда лемні алдыы атарлы университеттер рейтингісіне елімізді жоары оу орындарыны енуі шін ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыы дегейіні жоары болуы зекті мселелерді бірі болып табылады.

Ксіби даму менеджменті тжырымдамасы (А.И.Каптеров) оны діснамалы, тарихи, теориялы, технологиялы негіздеріні болуын ажет етеді. Салалы, жйелік, іс-рекеттік жне апаратты-коммуникациялы діс-тсілдер ксіби ызмет дамуыны діснамалы негізі болып табылады. Сол себепті, оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды теориялы жне діснамалы негізі жйелік, іс-рекеттік жне апаратты-коммуникациялы тсілдер арылы жзеге асырылуы ажет.



Ксіби ызметті ебек субъектісі, ебек ралдары мен ебек пнін зара байланыстыратын тлааралы атынастар аясындаы рдіс ретінде арастырылатыны белгілі. Сондытан, ебек ызметі мен оны жзеге асырылу шарттарын біріктіре негіздеу теориялы трыда маызды болса, ал ебекті технологиялы трыдан бліп арау ксіби ызметті дамытуда практикалы трыда маызды. Олар біріге отыра, ксіби зырлылыты алыптастыруды ылыми-практикалы негізін райды.

рине, педагогика ылымында ксіби зырлылы ымы жалпы аныталан. Бізді жадайда оытушыларды ашытытан оыту бойынша ксіби зырлылыы - бл оыту барысында алыптасып, ашытытан оытуды ксіби тиімді йымдастыруды амтамасыз ететін ксіби маызды асиеттер жиынтыы, сонымен атар, кілттік, жалпы ксіби, сол сияты арнайы апаратты-коммуникациялы зырлылытары жйесін толытыратын жйе раушысы ретінде оытушыларды ашытытан оыту кезінде іске асырылып, ксіби іс-рекеттер барысында дамитын интерактивті сапа.

«ашытытан оыту» ымына ылыми-дістемелік дебиетте ртрлі анытама берілген. Осы зерттеу шеберінде ашытытан оыту ретінде, апаратты-коммуникациялы технологиялар арылы ашытытан оытуды арнайы дидактикалы ралдары негізінде йымдастырылатын оыту формасын арастырамыз.

Заманауи апаратты-коммуникациялы технологияларды здіксіз дамуы ашытытан оытуды дістемелік жйесіні, яни масаты, мазмны, дістері, ралдары мен йымдастыру трлеріні апараттандыру дерісіні дегейіне сйкес болуын талап етеді.

Білімді апараттандыру мен ашытытан оыту мселелерін шешуде азастанда Г.К.Нургалиева, С.С.нанбаева, Б.Б.Баймханов, Е.У.Медеуов, Д.М.Жсібалиева, Е.Ы.Бидайбеков, Т.О.Балыбаев, В.В.Гриншкун, Е.А.Нбиев, Ж.К.Нрбекова, А.Т.Шкілікова, С.С.сенов, Г.Б.Ахметова, А.И.Тжілова, Ж.М.Тусубаева жне т.б. алымдар елеулі лес осан. Сонымен атар, келесі шетел алымдарыны Дейкстра, П. Деннинг, Д.Коллинс, Д.Кнут, С. Пейперт, Б.Хантер, И.В. Вострокнутов, С.Г. Григорьев, В.П.Демкин, С.А.Жданов, А.Ю.Кравцова, Г.А. Краснова, В.В. Лукин, Е.С.Полат, И.В. Роберт, И.Н.Скопин, О.Г.Смолянинова, А.Н.Тихонов, И.И.Трубина, С.А.Щенников жне т.б. алымдарды ебектерін атап туге болады.

Алайда, ашытытан оытуды талдау, білім беру мекемелеріні кбінде ашытытан оыту бойынша апаратты-коммуникация ралдарын ылыми -педагогикалы негізде олдану тжірибелеріні, оны стіне, ол бойынша зерттеулерді де жеткіліксіздігін крсетті. Таы да бір шешімін таппай жрген мселе ретінде ашытытан оытуда олданылатын олда бар апараттандыру ралдарыны шашыраылыы мен оларды сапасыны кмнділігін айтуа болады.

ашытытан оыту бойынша ылыми-дістемелік ебектер мен тжірибелерді зерттеу желілік оу-дістемелік кешендерді таратудаы кемшіліктермен атар, ашытытан оыту жйесіні ртрлі синхронды жне асинхронды режимдерінде ашытытан оыту жйесін йымдастыру дегейіні тмендігі, желілік оу материалыны рылымдалмаандыы, апараттандыру ралдарыны ашытытан оыту ерекшелігіне сйкес жйеленбегендігі сияты келесіздіктерді крсетті.

ашытытан оыту ралдары апараттандыру ралдары ретінде арнайы дістемелік жне технологиялы тсілдерді талап етеді, ал бл, з кезегінде, оытушыларды ксіби зырлытарына ашытытан оыту тиімділігіне сер ететіндей маызды талаптар ояды.

ашытытан оыту жйелеріні стандартталан, ажет ызметтері толы амтылан, азіргі оу орындарыны жергілікті талаптарына сйкес жасалынан ашытытан оыту жйесіні, сонымен атар, ашытытан оыту барысында апараты-коммуникациялы технологиялара ылыми трде негізделген олданбалы ресурстарды пайдалану дістемесіні жотыы ашытытан оыту бойынша педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияларды ммкіндіктерін интеграциялап, мбебап пайдалануа зырлы оытушыларды дайындауды ажет етеді.

ашытытан оыту жадайында студенттерді зіндік жмысы оыту дерісіні бастапы раушысы болады. Осыан байланысты, ашытытан оыту сапасына о сер ететін тсілдерді, оны ішінде, ксіби зырлы жеке тлаа баытталан тсілді іске асыруды ажеттігі туындайды.

Жоарыдаы айтыландар ашытытан оыту бойынша, бір жаынан, оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыру ажеттілігі, ал, екінші жаынан, педагогикалы, апаратты жне коммуникациялы технологиялар негізінде ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды ылыми трыдаы діснамалы негіздеріні жотыы арасында арама-айшылы бар екенін крсетеді.

Осы келтірілген арама-айшылытан ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылытарын алыптастыруды андай педагогикалы, ылыми-дістемелік ажетті жне жеткілікті шарттары бар, сондай-а теориялы жне діснамалы негіздері андай деген зерттеу мселесі туындайды.

Жоарыда келтірілген оытушыларды ашытытан оыту бойынша ксіби зырлылытарын алыптастыруды ажеттігі мен крсетілген арама-айшылыты шешу зерттеу таырыбыны ккейкестілігін білдіреді.

Зерттеу масаты – ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылытарын алыптастыруды теориялы жне діснамалы негіздерін жасау жне оларды жзеге асыру.

Зерттеу нысаны – жоары оу орнында ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыру дерісі.

Зерттеу пні – ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды теориялы жне діснамалы негіздері.

Зерттеуді болжамы: егер, ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды теориялы жне діснамалы негіздерінде:

  • ашытытан оыту дістеріні даму тенденциялары айындалып, жеке тлаа баытталан тсіл негізінде ашытытан оыту моделі жасалса,
  • ашытытан оытуды аныталан тенденциялары ескеріліп, жеке-тлаа баытталан оытуды іске асыруды кздей отыра, сынылан ашытытан оытуды моделін жзеге асыратын ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыру теориясы негізделсе,
  • педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияларды апаратты интеграциялау негізінде ашытытан оытуды аспапты ралдарын интеграциялау арылы пн мазмнына сай ашытытан оыту ралдары жасалып, ашытытан оытуды басару жзеге асса,
  • белгілі бір ылыми саланы жетістіктерін ескеріп, оыту мазмны мен оыту дістерін немі жетілдіру масатында ашытытан оыту ралдарын жасауды информатика-математикалы дістері аныталып, апаратты-коммуникациялы технологияларды, пндік саланы ерекшеліктерін ескеретін ашытытан оыту дістемесі жасалынса,
  • ашытытан оытуды педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияларыны даму тарихы мен логикасына сай оытушыларды ашытытан оытуды йымдастыру мен лемдік заманауи апаратты магистральды діснамасы бойынша оларды оытуды арнайы курстары жасалынса,

онда ашытытан оытуды ерекшелігін, студенттерді ксіби дайындыыны баыты мен оылатын пндерді ерекшеліктерін ескере отырып оытуды жзеге асыруа ммкіндік беретін ашытытан оыту бойынша ксіби зырлылыты ажетті дегейде алыптасуы амтамасыз етіледі, йткені, зырлылы трыда жеке тлаа баытталан ашытытан оытуды дістемелік жйесі іске асырылады.

Зерттеуді масаты, пні жне ылыми болжамы келесі зерттеу міндеттерін ойып, шешу ажеттігін анытады:

  • ашытытан оытудаы педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологиялар ерекшеліктерін арастырып, ашытытан оыту жадайын оып талдау;
  • ашытытан оытуды азіргі даму тенденцияларын анытай отыра, оларды ашытытан оыту шін апараттандыру ралдарын ралдарын жасау мен оларды олдану ерекшеліктерін айындау;;
  • есептеу техникасы мен бадарламалы амтамасыздандыруды динамикалы дамуы негізінде ашытытан оытуды йымдастыруды теориялы негіздерін жасау;
  • ашытытан оыту ралдарын жасауды информатика-математикалы дістерін анытау;
  • ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылытарын алыптастыруды дістемелік жйесін жасау;
  • ашытытан оытуды апаратты-коммуникациялы жне педагогикалы технологияларды даму тарихы мен логикасына сай ашытытан оытуды йымдастыру мен лемдік заманауи апаратты магистральды діснамасы бойынша оытуды арнайы курстарын жасау;
  • ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылытарын алыптастыруды ралдары мен дістерін, жасалынан дістемесін эксперимент жзінде сынатан ткізіп, оытушыларда ашытытан оыту бойынша ксіби зырлылыты ажетті дегейде алыптасуыны амтамасыз етілетіндігін крсету.

Зерттеуді жетекші идеясы – ашытытан оытуды даму тенденцияларын ескеретін, ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды теориялы жне діснамалы негіздерін жзеге асыру ашытытан оытуды тиімді йымдастыруды негізгі факторы.





Зерттеуді теориялы жне діснамалы негізін педагогикалы білімні діснамасына арналан іргелі дидактикалы зерттеулер, атап айтанда (В.В.Краевский, П.И.Пидкасистый), білім беруді ттастыы (В.С.Ильин, И.Я.Лернер, М.Н.Скаткин), жйелілік тсіл (И.Д.Зверев, Н.В.Кузьмина), ксіби даму менеджменті тжырымдамасы (А.И.Каптеров), абылдау нысанын категориялау мен ойлау рекетін кеземен алыптастыру теориясы (В.П.Беспалько, В.С.Леднев), білім берудегі апаратты-телекоммуникациялы ралдарын олдану діснамасын (И.В.Роберт, О.К.Тихомиров, М.П.Швецкий), ашы білім беру діснамасы, ашытытан оыту теориясы (Е.С.Полат, С.А.Щенников) жне баса теориялар мен дістер райды.

Зерттеу базасы. С.Торайыров атындаы ПМУ-ні ашытытан оыту факультеті, біліктілікті арттыру факультеті, білім беруді апараттандыру орталыы жне баса ашытытан мамандарды дайындайтын факультеттер, Абай атындаы аза лтты педагогикалы университетіні физика-математика факультеті, Павлодар мемлекеттік педагогикалы институтыны физика-математика факультеті, Семей мемлекеттік педагогикалы институтыны физика-математика факультеті мен айматы малімдерді біліктіліктерін арттыру орталыы.

Зерттеу кздері ретінде зерттеу мселесіне атысты философтарды, психологтарды, педагогтарды ылыми-зерттеу ебектері, азастан Республикасыны ресми, нормативті жаттары, (азастан Республикасы “Білім туралы” заы, азастан Республикасы 2005-2010 жылдара арналан мемлекеттік бадарламасы), аулы-арарлары, ашытытан оытуа арналан оу-дістемелік кешендер, электронды оулытар, білім беру порталдары алынды.

Зерттеу мселелерін шешу барысында келесі ылыми-зерттеу дістері олданылды: білім беруді апараттандыру, ашы білім беру мен ашытытан оыту бойынша отанды жне шетелдік ылыми ебектерді зерттеп талдау, сонымен атар, оу жоспарларын, бадарламаларын, оулытар мен оу ралдарын талдау, жоары білім беруді мемлекеттік стандарттары мен нормативтік жаттарын талдау, гімелесу, баылау, дрістік жне практикалы сабатарды жргізу, оытуды дістемелік жйесін модельдеу, тжірибені талдау жне жалпылау, педагогикалы зерттеулер мен эксперименттер.

Зерттеуді ылыми жаалыы:

  • ашытытан оытуды теориялы-діснамалы талдау негізінде ашытытан оыту дістеріні даму тенденциялары аныталды;
  • жеке тлаа баытталан ашытытан оыту моделі жасалды;
  • ашытытан оытуды аныталан тенденцияларын ескеріп, жеке-тлаа баытталан оытуды іске асыруды кздей отыра, сынылан ашытытан оытуды моделін жзеге асыратын ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыру теориясы негізделді;
  • ашытытан оытуды жеке-тлалы тсілге негізделген педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияларын апаратты интеграциялау негізінде ашытытан оытуды аспапты ралдарын интеграциялау бойынша пн мазмнына сай ашытытан оыту ралдарын жасап, пайдалану арылы ашытытан оытуды басаруды ажеттігі аныталып, жзеге асырылды;
  • берілген ылыми саланы жетістіктерін ескеріп, оыту мазмны мен оыту дістерін немі жетілдіру масатында ашытытан оыту ралдарын жасауды информатика-математикалы дістері аныталды;
  • апаратты-коммуникациялы технологияларды, пндік саланы ерекшеліктерін ескеретін ашытытан оыту дістемесі жасалды;
  • ашытытан оытуды педагогикалы жне апаратты коммуникациялы технологияларды даму тарихы мен логикасына сай оытушыларды ашытытан оытуды йымдастыру мен лемдік заманауи апаратты магистральды діснамасы бойынша оларды оытуды арнайы курстары жасалынды.

Зерттеуді теориялы маыздылыы ашытытан оыту мселелері бойынша зерттеу нтижелеріне талдау жасап, ашытытан оытуды даму тенденцияларын анытаудан, оытушыларды ашытытан оытуды жеке тлаа баыттап жргізуге дайындауды мазмны мен ашытытан оыту бойынша ксіби зырлылыты алыптастыру дістемесін жасаудан, білімді апараттандыруды педагогика ылымыны саласы, ылыми практикалы іс- рекет ретінде, кадрларды дайындауды баыты ретінде арастырып, дамытудан трады. Сонымен атар, жеке тлаа баытталан ашытытан оытуды интеграциялау трысынан жргізу ммкіндігі крсетілді.

Зерттеуді практикалы маыздылыы жеке тлаа баытталан ашытытан оыту моделі ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруда олданылатындыымен атар, ашытытан оытуды бадарламалы-дістемелік амтамасыз етуді іске асыруда оу материалдарын іріктеп, логикалы рылымдауды, ашытытан оыту ралдарын жасауды информатика-математикалы дістеріні сынылуында. сынылан дістеме ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлытарыны дегейін арттыруа барынша ммкіндік береді.

Диссертациялы зерттеу нтижелеріні шынайылыы жргізілген тжірибелік эксперименттік жмысты ке ауымымен, азастанны алдыы атарлы оу орындарынан алынан сарапшы алымдарды атысуымен, сонымен атар, зерттеу пніне жне ойылан міндеттерге сай жасалынан ашытытан оытуды аспаптары, технологиялары мен дістерін ендіруді о нтижелі кпжылды тжірибесімен амтамасыз етіледі.

Зерттеуді негізгі кезедері.

Бірінші кезеде (2006-2007 жылдар) зерттеу мселесі бойынша философиялы, леуметтік, психологиялы, педагогикалы ылыми дебиеттерге талдау жасалынды. Зерттеу жмысыны ылыми аппараты айындалды.

Екінші кезеде (2007-2008 жылдар) оытушыларды ашытытан оыту бойынша дайындау жолдары, сонымен атар ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды дістемесі жасалды.

шінші кезеде (2008-2010 жылдар) оу-дістемелік кешені дайындалып, тжірибелік-эксперимент жргізілді.Алынан нтижелер жоары оу орындарында практикаа енгізілді. Бл кезеде теориялы жне тжiрибелiк-эксперименттiк зерттеулерден алынан нтижелер орытындыланып, жйеленді. Диссертацияны талапа сай рсімдеумен аяталды.

орауа сынылатындар:

  • ашытытан оытуды теориялы-діснамалы талдау негізінде аныталан ашытытан оыту дістеріні даму тенденциялары;
  • жеке тлаа баытталан ашытытан оыту моделі оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруа ыпал етеді.
  • ашытытан оытуды аныталан тенденцияларын ескеріп, жеке-тлаа баытталан оытуды іске асыруды кздей отыра, сынылан ашытытан оытуды моделін жзеге асыратын ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыру теориясыны негізделуі;
  • жеке-тлалы тсілге негізделген ашытытан оытуды педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияларын апаратты интеграциялау негізінде, ашытытан оытуды аспапты ралдарын интеграциялау бойынша пн мазмнына сай ашытытан оыту ралдарын жасап, пайдалану арылы ашытытан оытуды басаруды ажеттігі жне оны жзеге асырылуы;
  • белгілі бір ылыми саланы жетістіктерін ескеріп, оыту мазмны мен оыту дістерін немі жетілдіру масатында ашытытан оыту ралдарын жасауды аныталан информатика-математикалы дістері;
  • апаратты-коммуникациялы технологиялары мен пндік саланы ерекшеліктерін ескеретін ашытытан оытуды жасалынан дістемесі;
  • ашытытан оытуды педагогикалы жне апаратты коммуникациялы технологияларыны даму тарихы мен логикасына сай оытушыларды ашытытан оытуды йымдастыру мен лемдік заманауи апаратты магистральды діснамасы бойынша оларды оытуды арнайы курстары.

Зерттеу нтижелерін сынатан ткізу жне ендіру. Диссертация мазмны жне оны негізгі аидалары халыаралы ылыми конференцияларда: «Математикалы модельдеу жне білім беру мен ылымдаы апаратты технология, IIІ» (Алматы, 2005), «Халыаралы 11-ші жоары оу орындары арасындаы математика жне механика бойынша конференция» (Астана, 2006), «АКТ жаартпашылы оам дамуыны негізгі факторы ретінде» (скемен, 2007), «Мнай-газ ндіру нерксібінде ылыми-технологиялы жне экологиялы проблемаларды математикалы модельдеу» (Астана, 2007), «Физика-математикалы пндерге оытуды теориясы жне дістемесі», (Алматы, 2007), «здіксіз ксіби білім беру жйесінде апаратты жне инновациялы технологияларды пайдалану» (ызылорда, 2007), «Аймауытов таылымы» (Павлодар, 2007), «Посткеестік кезедегі саяси ылымны алыптасуы мен дамуы: тжірибелер, проблемалар мен ізденістер» (Павлодар, 2008), «Білім берудегі АКТ» (Екатеринбург, 2009), «III Торайыров оулары» (Павлодар, 2009), «АКТ дамуындаы ашы ашытытан білім беруді келешегі» (Алматы, 2009), «Дифференциалды тедеулер, анализ жне алгебра проблемалары» (Атбе, 2009), «Педагогикалы білім-азастанны интелектуалды жне инновациялы ресурсы» (Семей, 2009), «Біріай білім беру апаратты орта: проблемалары жне даму жолдары» (Томск, 2009) жне республикалы ылыми конференцияларда: «Педагогикалы білім бсекеге абілетті мамандарды дайындауды негізі іспетті» (Павлодар, 2009), «ылым мен нерксіпті ыпалдасуы - Р экономикасы дамуыны шешуші факторы» (Павлодар, 2005), V, VІІ,VІІІ, IX, X Стбаев оуларында (Павлодар, 2005, 2007, 2008, 2009, 2010) баяндалды.

Диссертацияны рылымы. Диссертация кіріспеден, 5 блімнен, орытындыдан, пайдаланылан дебиеттер тізімінен, осымшалардан трады.

НЕГІЗГІ БЛІМ

Жмысты «ашытытан оыту мселесін теориялы жне діснамалы талдау» деп аталатын 1-ші бліміні « ашытытан оытуды йымдастыруды лемдік тжірибесін шолу жне талдау» атты 1.1 тармаында ашытытан оытуды пайда болуы жне алыптасу тарихын талдау, оны жеке тланы креативті ойлауын алыптастыруа жне интелектуалды дамуына сер ететіні жне ашытытан оытуа сранысты артып келе жатаны крсетілді.

лемні 120 елін амтып, оу курстарын растыруда жне білім беруде 5 000 оытушы атысатын ашытытан білім беруді Француз лтты орталыыны (CEND), жылына білім алушыларды саны 130 000 мыа жуы, 60-тан аса оу орталытары бар Испания ашытытан білім беру лтты университеті (UNED), АШ-таы 1500 колледж жне TV консорциумынан тратын баралы телехабар (PBS TV) жйесі, тжірибесін виртуалды университетті тжырымдамасын жасауда ЮНЕСКО олданан, ашытытан білім беру саласында е беделді университеттерді бірі- Пенсильван университеті (Penn State University), сондай-а, Америкада барлы ашытытан білім беру бадарламаларыны трттен бірін райтын ашытытан білім беру бизнес-бадарламаларын жзеге асыратын General Motors, J.C.Penny, Ford, Wal-Mart, Federal Express компанияларыны жеке корпоративті білім беру желілері арылы ызметкерлерді біліктілігін арттыруды жзеге асыру мен осы масаттар шін IBM корпорациясы ішкі спутниктік білім беру желілерін олдану тжірибесі жне жылына 22000 мыа жуы адам оитын Голландия ашы университеті (Open University the Netherlands), жылына 200 000 мыа жуы адам оитын лыбритания ашы университетіні (the Open University) жне т.б. оу орындарыны тжірибесін зерттеу барысында лемде ашытытан білім беру оу орындарыны бір профильді, екі профильді жне аралас болып табылатын ш типі, ашытытан оытуды артышылытары мен кемшіліктері аныталды.

Сонымен атар, бгінгі кні аккредиттелген ашытытан оыту дстрлі білім беруді эквиваленті жне ашытытан оыту шетелдерде докторлы бадарлама бойынша да те танымал болып табылатыны аныталды. ашытытан оытуды дамуы шін оытушыларды біліктілігін ктеру, апаратты кеістікті ру, бар оу дерісіне ашытытан оыту технологияларын интеграциялау, ашытытан оыту курстарын жасау, стандарттарды жасау мселелері шешілуі тиіс екені аныталды.

Жмысты «азастанда ашытытан оытуды алыптасуы мен даму ерекшеліктері» атты 1.2 тармаында ашытытан оыту бастапыда оытуды формасы ретінде аныталып, бгінгі тада ашытытан оыту технологиясы ретінде арастырылуына байланысты зіні дамуында жергілікті мселелерді туындайтыны крсетіледі.

азастан Республикасында ашытытан оыту бойынша нормативті жаттар мен ылыми ебектерге талдау нтижесі ашытытан оыту оытуды формасы ретінде де, ашытытаы техникалы білім беруді айматы орталытары, сырттай-ашытытаы технологиялар ралдарыны кмегімен сырттай-ашытытаы факультеттер, ашытытан оытуды желілік технологиялары негізінде білім беру бадарламаларын енгізу тсілдері ретінде де арастырыланын крсетті. Алайда жаттарды санына арамастан ашытытан оыту азіргі кезде ашытытан оытуды лемдік дегейінен алып отыр.

Елімізде ашытытан оытуды эксперименттік йымдастырылуы жоары оу орындарыны апаратты-білім беру орталарын жасау діснамасын анытауа ммкіндік берді.

азастандаы біратар жоары оу орындарыны білім беру порталдары (www.kaznu.kz, www.kstu.kz, www.ablaikhan.kz, www.ntu.kz, www.techkz.kz, www.sdo.ukgu.kz, www.ukgu.kz, www.ektu.kz, do.ektu.kz/doektu/, www.agakaz.kz, www.dku.kz/dkuwikikz, www.kaznpu.kz, www.keu.kz, vp.keu.kz, www.tarmpi.kz, www.turan.edu.kz, www.marketingkam.kz, www.kbtu.kz, www.psu.kz, www.dl.uib.kz) жасалып, даму стінде.

ашытытан оыту бойынша жоары оу орындарыны ызметтерін оып-йрену нтижесі азастанда ашытытан оытуды дамыту шін:

  • ашытытан оыту саласында мамандарды даярлауды бірыай дістемесін;
  • жоары оу орныны алдыы атарлы оытушыларынан жасаталан педагогикалы раманы амтамасыз ету;
  • контингентті есепке алуды бірыай жйесін жне білім беру дерісін басару;
  • оу дерісіні бірыай техникалы жне дістемелік орын;
  • электронды трде (медиатека) апараттарды кздерін амтитын виртуалды кітапхананы бірыай каталогын;
  • оытушыларды біліктіліктерін арттыруды жне аттестациялауды жалпы жйесін;
  • электронды пошта жне бейнеконференция ралдарыны жалпы университеттік жйесін амти отырып, оу дерісін жргізуді дістемелік ралдарыны барлы пакеттеріне атынауды те ммкіндігін;
  • жоары оу орныны ызметіне ызыушылы танытан мекемелер мен йымдарды (салалы, айматы жне т.б. станымдар бойынша) мамандарыны біліктілігін арттыру жне оларды ксіби айта даярлауды жалпы жйесін жасау ажет екендігін крсетті.

азастан Республикасындаы ашытытан оыту жадайын талдауды ашытытан оытуды лемдік масштабынан бліп алып арастыра алмаймыз, себебі, азастанны білім беру кеістігінде ашытытан оыту формасын жргізетін лемдік дегейдедегі шетел оу орындары жмыс істейді.

Е.С.Полат, В.П.Демкин, Г.В.Можаеваны зерттеулерінде жалпы лемдік дегейде ашытытан оытуды йымдастыру бойынша азастанны алатын орны о ырынан крсетіліп, ашытытан оытуды оыту формасы ретінде (2007 жыла дейін) арастыран жн деп атап тілген.

Жмысты «Жоары оу орындарында ашытытан оытуды мні, мазмны мен ымдары» атты 1.3 тармаында ашытытан оыту бойынша біратар зерттеулерді талдау негізінде (А.А.Андреев, Е.С.Полат жне т.б.) бізді ызытыратын ымды аппарат арастырылды. дебиеттерді талдау (А.А.Андреев, Е.С.Платон, Ю.А.Первин, А.В.Хуторской) крсеткендей, ашытытан оыту кезінде студент пен оытушы бір-бірімен кеістік бойынша блінеді, біра рашан бір-бірімен байланыста болады, арнайы дістер арылы оыту курсыны рылымын, баылау формасын, атынас дістерін негізгі Интернет – технологиясы кмегімен йымдастырады.

ашытытан оыту – жаа оыту формасы (Е.С.Полат), ал ашытытан оыту формасын анытайтын негізгі факторлар:

  • оытушы мен студентті ашыты бойынша, тым болмаса, оу дерісіні лкен блігіне блу;
  • оытушы мен студентті ммкіндіктерін біріктіретін жне курсты мазмнын мегеруге ммкіндік беретін оу ралдарын олдану;
  • оытушы мен студент, курс басарушысы мен студент арасындаы интерактивтілікті амтамасыз ету;
  • студенттерді зін-зі баылау дегейін арттыру болап табылады.

ашытытан оытуды дидактикалы ралдары – оыту дістері мен тсілдері, материалдар, оытушымен тікелей атынас жасауды шектеулігін ескеретін оу танымды іс-рекетін йымдастыру трлері.

ашытытан оыту – оыту субъектілеріні орналасуы кеістік жне уаыт бойынша индифференттелген, оу ралдары, оытушы мен студенттерді интерактивті (схбаттасу), асинхронды немесе синхронды зара іс-рекетіні масатты дерісі.

ашытытан оытуды педагогикалы технологиялары – бл электронды дидактикалы ралдарды жне телекоммуникацияны олдану арылы тікелей жне тікелей емес атынас жасауды педагогикалы технологиялары болып табылады.

ашытытан оытуды апаратты технологиялары – оу материалдарын жасау, беру жне сатау технологиялары, ашытытан оытуды оу дерісін йымдастыру жне сйемелдеу; студентке оу апаратын беру жне оытушы мен студенттер арасындаы атынасты ашытытан йымдастыру дістері.

Сонымен, ашытытан оытуды алыптасуы мен дамуын тарихи, теориялы-діснамалы талдау негізінде ашытытан оытуды келесі даму тенденциялары аныталды:

  • ашытытан оытуда оу орны зіне бсекелес оу орындары мен арым атынаса туі, ашытытан оытуды консорциумдары рылып, ашытытан оыту бірлестіктеріні рылуы, оу орындарыны жергілікті, автономды, жеке йымдастырылан апаратты білім беру орталарыны бірегей апаратты білім беру ортасына бірігуі, лтты, халыаралы дегейде апаратты білім беру орталарыны пайда болуы ашытытан оытуды ірілендіру баытында даму тенденциясын анытайды;
  • білім берудегі бсекелестік: ртрлі елдерді білім беру орындарына пайдалылыы, керектігі жне тиімділігін оу орындары мен оытушыларды немі длелдеуі ажет, ал, ашытытан оыту білім беруді жаандандыруды субъектісі ретінде интернационалды коммуникативтік кеістікті дамуына ыпал ете отырып, зіне жаа жадай туызып, з дамуына ыпал етуі ашытытан оытуды интернационалды баытта даму тенденциясын береді;
  • ашы білім беру кеістігіні дамуы азіргі ашытытан оытуды инновациялы дамуын береді, сонымен атар, зіні дамуына ішкі жне сырты кедергілерді кшеюі ашытытан оыту бойынша негізгі ымдарды трансформациясына келеді;
  • ашытытан оытуда оытушыны ролі оу апаратын тасымалдаушыдан, білім алушы топты, жеке тлімгерді жаттытырушысы, жетекешісі ызметіне туі, білім алушыны жеке зіндік жмыс лесіні суі, сондай-а, оытуда ызметтік дайындаудан жеке тланы дамуына бет бруы аныталды, ал бл білім алушыларды оуа деген зіндік іс-рекеті ашытытан оытуды АКТ ралдарын олдануда дамып, белсенділіктері арта тсетіндіктен ашытытан оытуды жеке тлаа баытталып дамуыны тенденциясын крсетеді;
  • білім беруді апараттандыру ралдарыны ашытытан оытуда олданылуы, оны ішінде оыту дістері мен оытуды йымдастыруда олдану жаа педагогикалы технологияларды пайда болуы, сондай-а, ыса мерзімде динамикалы згеріп отыратын желілік оуды жобалап, йымдастыруда эмпирикалы дістерді лсіз болуы себепті, информатика-математикалы дістерін олдану ажеттігі ашытытан оытуды инновациялы баытта даму тенденциясын береді;
  • білім беруді апараттандыру жадайында АКТ- оыту дістері мен оытуды йымдастыруды тиімді ралы болатыны, АКТ ралдарын олдану апараттандыру жадайына бейімделуге ажет білім, біліктілік пен дадыны алыптастыру АКТ-ны оыту дерісіне интеграциясы жадайында ана жзеге асатындытан, АКТ мен педагогикалы технологияларды интеграциялануы баытында ашытытан оытуды даму тенденциясы аныталды;
  • алдыы тенденцияны салдары болып, вербальды, визуалды жне модульдік ойлауды интеграциялануы баытында ашытытан оытуды даму тенденциясы аныталды.

Жмысты «Жеке тлаа баытталан тсіл негізінде жоары оу орындарында ашытытан оыту моделі» деп аталатын екінші бліміні «Жеке тлаа баытталан ашытытан оытуды моделі» атты 2.1 тармаында ашытытан оытуды мазмны мен йымдастырылуын сыну шін оны рылымы мен негізгі компоненттерін крсететін ой, яни ым, атынас, функциялар жне ерекшеліктер, осыан байланысты ашытытан оытуды бірттас етіп крсететін негізгі ымдар арастырылан.

Концептуалды модельдер ымдардан жне ымдар арасындаы атынастардан жасалан рылым болатындытан, оларды дегейлерге бліп арастыруа болады. ашытытан оыту білім беру кеістігіне ртрлі орталарды яни білім беру, ксіби, леуметтік салаларды біріктіретін жйе сияты жасалады. Осыан байланысты, ашытытан оытуды жзеге асыруды барлы ралдарын, дістерін, формасын анытауа болады. ашытытан оытуды негізін педагогикалы, йымдастыру, апаратты-коммуникациялы технологиялар райды.

ашытытан оытуды іс-рекетті йымдастыру трысынан анытайтын ашытытан оытуды концептуалды моделі 1 кестеде берілген.

Кесте 1- ашытытан оытуды концептуалды моделі

Дегей нмірі Дегейлер атауы Жйені раушы компоненттерді сипаттамасы
3 дегей ашытытан оытуды дамыту жне йымдастыру тсілдеріні жйесі 1) ашытытан оыту ызметкерлеріні біліктілігін арттыруды йымдастыру; 2) ашытытан оыту жйесіні ызметтік ммкіндіктеріне сер ететін факторларды табу жне олдау; 3) ашытытан оытуды дамуын басару.
2 дегей Іс-рекет жйесі 1) олданылатын технологияларды жетілдіруді ммкіндіктерін зерттеу жне жзеге асыру; 2) инновациялы дерістерді жзеге асыру тсілдерін анытау жне жзеге асыру; 3) енгізген жаа технологиялар мен іс-рекет трлеріні енгізу сапасын баалау.
1 дегей ашытытан оытуды йымдастыру тсілдері 1) ашытытан оытуды йымдастыру мазмны мен формаларын згерту бойынша сыныстар жасау; 2) ашытытан оыту жйесінде ішкі дерістерді басару; 3) апаратты білім беру ортасыны оытушыларына арналан олайлылыты йымдастыру.

Апаратты технологияларды дамуын жне оу дерісін йымдастыруда оларды олдану тсілдерін есепке алу, бизнесті дамуы шін экономикалы жне за шыаратын шарттарды згеруі жне оларды оыту практикасында крінуі, ттынушыны, яни студентті жаа сраныстарыны тууы себепті, сйкес оу курсы модулін, дістемелік материалдарды дайындау осы іс-рекеттермен байланысты ылыми-дістемелік амтамасыз ету мен оытушыларды дайындауа байланысты болады.

азастандаы білімді модернизациялау кезеіндегі зекті мселелерді бірі - ол жеке тланы алыптастыру, оамда зіні позициясын еркін жне жауапты трде анытауа абілетті, интеллектуалды сипаттаы дстрлі емес тапсырмаларды шешу масатында инновациялы технологияларды енгізу болып табылады. Білімді модернизациялауды міндеттерін студенттерді креативтілігі, белсенділігі жне дербестігімен байланысты жеке тлалы асиеттерінсіз шешу ммкін емес. Жоары оу орындарында ашытытан оыту жйесі жеке тлаа баытталан акцентпен рылуы керек.

азіргі тада адамдар біліміні жоары дегейін талап ететін лемдегі интеграциялы дерістерге байланысты, азастанны жоары оу орындарыны Болонды деріске кіруіне байланысты, жаа білім беру апаратты жйелерін олдану дегейі мен оыту нтижелеріні сйкессіздігіне жне жалпы лемдік ркениетті тжірибесіне байланысты кадрларды ксіби дайындыына ойылатын оам талаптары толыымен анааттандырылмаан.

Жоарыда айтыландар инновациялы оытуды ашытытан оыту жйесіні оытуды мазмнын, дістерін, формаларын, ралдарын шеберінде барынша кп жзеге асыру ажеттілігін растайды.

Инновациялы оыту ашытытан оыту жйесін е алдымен оытуда жеке тлаа баытталан тсіл негізінде руды талап етеді. «Жеке тлаа баытталан» тсіл термині бгінгі тада ылыми-педагогикалды дебиеттерде те ке таралып, Г.М.Анохина, Е.В.Бондаревская, А.Ю.Белогурова, З.К.Каргиева, Н.А.Морозова, С.А.Рогачева, Н.Г.Свинина, В.В.Сериков, В.И.Слободчикова, Е.Г.Силяева, И.С.Якиманская жне т.б. алымдарды ебектерінде арастырылан.

азіргі заманы білім беру жйесіндегі жеке-тлаа баытталан тсілді ескеру негізінде жеке-тлаа баытталан ашытытан оытуды моделі (1-сурет) студентті з бетінше жмыс жасауа, жаалы ашуа баыттап, рбір студентті бейімділіктері мен ерекшеліктерін есепке алып, онымен жмыс жасау мен кез келген студентті лгерімі мен абілетіне сйкес дидактикалы материалды олдануда рбір студентті жеке абілеттерін есепке ала отырып, білім клемін бекіту жне сйкес оу материалын жинатауды ескереді. Модель бойынша оу материалыны крделілігін студент тадап, ал оытушы згертіп трлендіру іске асырылады. Сонымен атар, рбір студентті ммкіндіктері мен жеке бейімділігін есепке ала отырып, оны белсенділігіне жадай жасалып, студентке топпен немесе жеке жмыс жасау ммкіндігін тадау сынылады, студентті танымды ерекшеліктеріне байланысты таырыптар келісіледі. Модельде арастырылан оытушылар мен студенттерді бірлескен жмысы барысында жаа білім алу, е алдымен жауапты студентті зі, сонан со оытушыны баалауы, мегеру нтижелерін баалауда санды жне сапалы тсілдерді пайдалану, студентті й тапсырмасыны клемін, крделілігін жне формасын тадау ммкіндігі, оытушыны зіндік оыту стилін студенттерді оу стилімен салыстыру беріледі.

Жмысты «ашытытан оытуды оу-дістемелік амтамасыз ету» атты 2.2 тармаында А.А.Андреев, Е.С.Полат ебектеріне негізделіп, ашытытан оытуды азіргі заманы оу дерісін йымдастыру, рбір білім алушыны белсенді жеке жне топты оу іс-рекетін йымдастыру, тиімді кері байланысты амтамасыз ету, интерактивтілік, оу дерісін даралау жне

саралауды амтамасыз ету, оу іс-рекетіні берік мотивациясын алыптастыруды анытайтын барлы факторлар, яни

  • жеке тлаа баытталан тсіл негізінде ашытытан оытуда ксіби іс-рекетті толыанды іске асыруа баытталан педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияны ылыми негізделген интеграциялауды амтамасыз ету;
  • ызметтік ммкіндіктерін кеейту масатында ашытытан оытуды аспапты ралдарын интеграциялап олдану;
  • ашытытан оыту курстарыны мазмнын алыптастыруда, ашытытан оытуды басаруда, ашытытан оыту ралдарын жасауда апаратты интеграциялауды жзеге асыру;
  • ашытытан оытуды жобалау мен жргізу барысында информатика- математикалы дістерді орынды олданып, пнні ерекшеліктері мен телекоммуникацияларды ерекшеліктерін ескеру арастырылан.

ашытытан оыту дістемесіні болашатаы дамуын ескеретін ашытытан оытуды А.А.Андреев жне т.б. сынан интерактивтілік станымы, бастапы білім станымы, даралау станымы, идентификация станымы, оытуды регламенттеу станымы, жаа апаратты технология ралдарын педагогикалы орынды олдану станымы, оытуды ашытыын жне икемділігі станымдары мен атар, жмыста сынылан ашытытан оыту жйесін педагогикалы жобалауды басымдылы станымы, ашытытан оытуды динамикалы станымы, ашытытан оытуды мобильдік станымы, ашытытан оытуды апаратты-коммуникациялы технологиясыны оытушыны олданып отыран педагогикалы технологиясына сйкестік станымы, ашытытан оыту жйесінде апаратты ауіпсіздігін амтамасыз ету станымы, ашытытан оыту мазмныны модульдік станымы, ашытытан оытуа ол жетерлік станымдары ашытытан оытуды негізін рады.

Оу апаратыны клеміне байланысты, білімді абылдап, ынуды дидактикалы жне психологиялы шарттарын анааттандыру жне таы баса ашытытан оытуды мселелерін шешуде ашытытан оытуды арнайы прициптері мен педагогиканы жалпы принциптерін негізге аланда ана толыанды жзеге асады. Сонымен бірге бкіл ашытытан оыту жйесін модельдеу негізіне де арастырлыан дидакатикалы принциптер алыну ажет.

Е.С.Полат «ашытытан оытуды педагогикалы технологиялары – тадап алынан оыту тжырымдамасына сйкес ашытытан оу-трбиелік дерісті жзеге асыруды амтамасыз ететін оыту дістері мен тсілдері жиынтыы» - деп тжырымдайды.

А.М.Пышкало анытаан «дістемелік жйе» ымы зара байланысты бес компоненттен, яни оыту масаты, оыту мазмны, оыту дістері, оыту ралдары мен йымдастыру формаларынан трады.

Білім беруді пндік мазмнын руды теориялы тсілдері ртрлі болады. Эмпирикалы тсіл негізінде білім беру мазмныны рылымы, е алдымен салауатты ой логикасына жне берілген материалды енгізу масаттылыына негізделеді. Білім беруді апараттандыру ралдарыны ашытытан оытуды йымдастыруда олдану, жаа педагогикалы технологияларды ескеріп, сондай-а, ыса мерзімде динамикалы згеріп отыратын желілік оытуды жобалап, йымдастыруда эмпирикалы дістерді олдану жеткіліксіз болып табылады.Сол себепті, ашытытан оытуды инновациялы баытта даму тенденциясына сйкес ашытытан оытуды йымдастыруда дл математикалы дістер мен дидактикалы бірліктерді логикалы талдау дістері сияты информатика-математикалы дістерді олдану керек.

Сонымен атар, білім беру саласында телекоммуникациялы инфрарылымды дамытуды бір мселесі – ашытытан оытуды жргізуді апаратты жйесін жасау болатындытан, интерактивтік, сенсорлы рылыларды жне компьютерлік желілерді ендіруде алдымен компьютерлік жйені жобалауды сапасын арттыратын жне жобалау уаытын ысартатын талдау мен синтездеуді инженерлік дістерін, іргелі теориясын оза дамытумен атар жргізу ажет.

А.В.Анисимов, Е.Дейкстра, А.П.Завада, В.Н.Касьянов, П.Холл, В.В.Гриншкун жне т.б. алымдарды ебектерінде аныталан философиялы, психологиялы-педагогикалы жне информатика-математикалы зерттеу нтижелері оу материалыны иерархиялы рылымдылыын, веб-баытталан оу жйелеріндегі жылжымалыты, динамикалы оу апаратыны модульдігін крсетті. Осыан орай, ашытытан оыту пндері мен ашытытан оытуды ерекшеліктерін ескере отырып, желілік оу материалын іріктеу мен тадауды, рылымдауды дстрлі информатика-математикалы дістерімен атар, азіргі модульдік ойлау теориясы негізінде оу апаратты массивін веб-желіде паттерндік желі трінде беру орынды болады. Себебі, осы трыда берілетін апарат оылатын пнні ойдаы бейнесін алыптастыруа ммкіндік беріп, ойлауды модульдігін ескереді.

Сондытан оу материалын іріктеуде наты, дл дістер олданып жне апаратты жне математикалы модельдерді пайдалану ажеттігі апараттандыру арынына сйкес, сапалы ашытытан оу курстарын руды талап етілуінен туындап отыр жне ашытытан оытуды дамытуды бір тенденциясы болып табылады. Осыан байланысты жмыста ашытытан оытуды оу дістемелік амтамасын жасауда біратар информатика-математикалы дістер арастырылан. Атап айтанда, оыту мазмнын руды реккуренттік алгоритмі, ашытытан оу мазмнын растыруды топологиялы срыптауы жне оытуды йымдастыруда паттерндік желілерді олдану сынылады.

Жмысты «ашытытан оытуды педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологиялары» атты 2.3 тармаында ашытытан оытуды дістемелік ерекшеліктерін арастыра отырып, жеке тлаа баытталан оытуа келетін оытуды жоары дегейде даралануы ажеттігі арастырылады.

ашытытан оытуды дістері, ралдары жне формалары апаратты- коммуникациялы технологияларды олдану негізінде оытуды амтамасыз ететін оу дерісін басару ралдары мен дістерімен бірге ашытытан оыту технологияларын береді.

ашытытан оыту технологиясыны раушы бліктерін арастырайы. И.Я.Лернерді тжырымдауы бойынша оытуды апаратты-рецептивті; репродуктивті; мселе туындату; эвристикалы; зерттеу дістері бар. Ал, ашытытан оыту технологиясын пайдалану арылы оыту келесі трлерге блінеді: бетпе-бет оыту (Face-to-Face); аралас оыту (Blended learning); компьютерлік желілердегі жедел олжетімді оыту (On-line); мастер класс (кеес беруші басшылыыны ол астында здігінен білім алу) (Workshops); дрежеге ие болу шін университеттік курстар (Degree courses); орта білім алу шін лкендер шін сырттай оыту (Adult upper-secondary school).

ашытытан оытуда жалпы дидактикалы дістер наты апаратты- коммуникациялы оыту мазмнын, сабатар трін, оыту ралдарын жне т.б. зіндік дидактикалы оыту жйесін пайдалану арылы жзеге асырылады.

Оытуды тиімділігін арттыру масатымен белсенді оытуды келесі дістері олданылады: наты жадайларды талдау (кейс-кезе), мселелік жадайларды шешу; психологиялы тестілеу жне тренингтер; топты пікірталастар; сауалнама жне схбат алу; іскерлік ойындар, компьютерді пайдалану; білімді баылау жне зін-зі баылау; бір-бірін оыту; крнекілікті олдану; оу материалыны мселелік мазмндамасы.

ашытытан бірлесіп оыту технологиясы (collaborative learning), кооперативті оыту технологиясы (cooperative learring), мселелік оыту технологиясы, модульді оыту технологиясы, оытуды ойын технологияларын олдану жмыста сынылан. Осы технологиялара сйкес оыту дістеріні артышылытары мен кемшіліктері арастырылан.

Жмысты «ашытытан оытуды тиімділігін баалау жне лшеу дістемесі» атты 2.4 тармаында ашытытан оытуды жне білім алушыларды трбиелеуді е тиімді технологиялары мен дістерін ру жне пайдалануа байланысты «тиімділік» ымы арастырылан.

Тиімділік (Е) – алынан пайдалы нтижені (R) осы нтижелерге жету шін кеткен шыындара (М) атынасы ретінде арастырылатыны белгілі (1):

Е= R/M, (1)

Мндаы R – оыту дерістеріні нтижелілігі, білім сапасы, оыту ортасыны олайлылыы, М – оыту дістеріні кемшілігі, оыту ортасыны олайсыздыы, уаытша шыындар.

ашытытан оытуда білім беру тиімділігі педагогикалы, экономикалы жне леуметтік аспектілеріне ие. Бізді зерттеуімізде ашытытан оыту тиімділігі оыту жне трбиелеу теориясы мен дістемесі трысынан арастырылады. Осы трыда оыту тиімділігін санды анытауды сауалнама тріндегі сараптамалы баалау дістері, білімді мегеру кезінде студенттерді лгерім динамикасын эксперименттік анытау, атысушылармен жеке, сондай-а топты гімелесу, мліметтерді компьютерлік жинатау, талдау, статистикалы дістер олданылып, ашытытан оытуды жйе ретінде баалау ажеттігі ескерілді.

Педагогикалы тиімділікті дегейін анытау масатында Е.С.Полат сынан студенттер шін педагогикалы тиімділік крсеткіштері, яни оыту дегейі, трбиелеу жне интелектуалды даму, білім алушыларды оу уаытыны шыыны, жмыса абілеттілігіні мотивациялы жне оу іс-рекетіні крсеткіштері, оытушылар шін педагогикалы тиімділік крсеткіштері педагогикалы технологияларды, оыту ралдарын тиімді пайдалану, оу апаратын беруге кеткен уаыт шыыныны крсеткіштері, оытушыны жмыса абілеттілігін анытайтын крсеткіштер олданылды.

Педагогикалы энциклопедия «білім сапасы» ымын білім беру мазмныны элементтерімен жне мегеру дегейімен білім трлерін ара атынасын белгілеуді арастырады. Білім сапасы келесі сипаттамалара ие: толыты, тередік, жйелілік, реттілік, жылдамды, икемділік, жинатылы. Бл сипаттамалар студенттер ие болатын білім сапасын баалау критерийі ретінде арастырылады.

Жмысты «ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды теориялы негіздері» деп аталатын шінші бліміні «ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыы ымы» атты 3.1 тармаында ксіби-педагогикалы зырлылыты мндерін (Н.С.Розов, Е.А.Климов, Н.В.Кузьмина жне т.б.), ксіби-педагогикалы зырлылыты жеке компонентерін алыптастыру ралдарын зерттеу (Г.Я.Буш жне т.б.), маман тласыны осы асиеттерін алыптастыруда жеке оу пндеріні ммкіндіктерін (Ю.К.Бабанский, Н.А.Дмитриева жне т.б.), сондай-а, алымдар ксіби-педагогикалы зырлылыты жеке рамдас компоненттерін алыптастыратын педагогикалы дерістерді зерттеу, бл дерістер бір бірінен блек арастырылан (Е.А.Климов, А.А.Вербицкий, Н.А.Борисов жне т.б.) зерттеуге байланысты ебектер арастырылды. Нтижесінде ашытытан оыту бойынша оытушыны ксіби зырлылыыны негізі кілттік, жалпы ксіби жне арнайы АКТ-зырлылы жйесіні толытырушысы оыту дерісінде алыптасан жне ксіби-педагогикалы іс-рекетті барысында дамитын интегративті сапа болып табылатын, ашытытан оытуда ксіби іс-рекетін тиімді жзеге асыруды амтамасыз ететін ксіби мнді асиеттерді жиынтыы болып табылатыны аныталды.

Жмысты «ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыыны мні, рылымы жне мазмны» атты 3.2 тармаында мн – материалды жйені даму тенденцияларын жне негізгі белгілерін анытайтын тере байланыс, арым-атынас жне ішкі задарды жиынтыы ретінде арастырылып, «ксіби зырлылы» мні оны іс-рекеттері арылы жзеге асырылатынын крсетілді.

Ксіби-педагогикалы зырлылыты мотивациялы-нды, когнитивті, коммуникативті жне рефлексивті компоненттерді бірлігі ретінде арастырамыз.

Мотивациялы компонентті дамуы апаратты-коммуникативтік, іс-рекеттік-регулятивті жне алыптастырушы-дамытушы іс-рекеттерді жзеге асыруа, когнитивті компонентті дамуы аналитикалы-конструктивті іс-рекеттерін жзеге асыруа, коммуникативті компонентті алыптастыру ксіби-педагогикалы зырлылыты барлы іс-рекетін тжірибеде жзеге асыруа кмектеседі, рефлексивті компонентті дамуы алыптастырушы-дамытушы жне сатандыру-трбиелеу іс-рекеттерін жзеге асыруа баытталан.

рбір компонентті пайда болуы оны сипаттамаларыны жне асиеттеріні толы жйені бір блігі ретінде алыптасуымен байланысты. Сол себепті, ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды дістемелік жйесі бір жаынан апаратты технология дамуына байланысты згерістеріне инвариантты, екінші жаынан олардан алда жретін болу ажет. Сондытан, оытушыларды зырлылыын арттыруа ерекше назар аудару керек, оытушылар оытуа инновациялы ендірулерге дайын болу ажет.

Жмысты «ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыру дерісіні ерекшеліктері» атты 3.3 тармаында ашытытан оытуды интерактивті жне коммуникативті ерекшеліктері арастырылан.

ашытытан оыту жйесі ызметкерлерін дайындау туралы В.Копеланд, К.Зейчнер, Д. Листон ебектері негізінде ашытытан оытудаы рефлексияны ртрлі дегейлері келесідей бліп крсетілген: техникалы дегей (белгілі бір масаттара алай жету керектігі), интерактивтік ымына сйкес тжірибелік дегей; сын дегейі (институционалды контекст, мораль, этика). Рефлексияны тжірибелік амалдарыны ішінде журналды жргізу; метафораларды пайдалану; «рекеттегі зерттеу» амалдары бліп арастырылды.

Жмысты «Жоары оу орындарында ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылытарын алыптастыруды дістемесі» атты тртінші бліміні «Жоары оу орындарында ашытытан оытуа оытушыларды даярлауды жне айта даярлауды рылымы мен мазмныны негіздемесі» атты 4.1 тармаында білім беру нарыында бсекелестікке абілетті болу шін жоары оу орындарына профессор-оытушылар рамыны барлы буындарында біліктілікті арттыруа баса назар аудару ажеттігі крсетілген. Классикалы жоары оу орныны профессор-оытушылар рамыны тата алдындаы немесе кафедрадаы дстрлі оытуа инновациялы жаалытарды енгізуге кп жадайда дайын еместігі келтірілген.

Оытушыларды ашытытан оытуды педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияларына оыту масаты - оу дерісіне тн барлы компоненттерді бейнелейтін (оытуды масаты, мазмны, йымдастыру формалары жне апаратты-коммуникациялы технологияларыны ралдарымен, соны ішінде Интернет-технологиямен оыту дістері мен ралдары) оытушы мен студентті арасындаы араашытыта зара рекеттесуіне негізделген оыту жйесі жмысына дайынды, оу дерісін йымдастыруды негізгі станымдарына жне ашытытан оыту жйесі жмысыны негізгі тсілдеріне мамандарды оыту болып табылады.

ашытытан оытуды педагогикалы жне апаратты-коммуникациялы технологияларына оыту бойынша біліктілікті арттыру курсы тыдаушыларында келесі апаратты-педагогикалы зырлылытарды алыптастыруа баытталды:

  • ашытытан оыту сабаын, курсын жне т.б. діснамалы жобалауды зырлылытары;
  • ашытытан оыту, баылау дерісінде электронды оу-дістемелік кешенді (ЭОК) зірлеу, енгізу жне олдану зырлылытары;
  • оу орнында дістемелік жмысты сйемелдеу ралдары мен жйелерін жобалау зырлылытары;
  • біріккен, топты ксіби іс-рекетті йымдастыру зырлылытары;
  • педагогикалы баылауды ртрлі трлерін йымдастыру зырлылытары;
  • баылау материалдарыны сапасын баалау, бадарламалы амтамасыз етуді тадау жне баылауды жргізу технологиялары зырлылытары;

сондай-а, коммуникативті жне коммуникациялы зырлылытар:

  • ашытытан оытуды педагогикалы технологияларын тжірибелік мегеру (вебинарларды, ситуативтік талдауды, жобалау іс-рекетін, рлдік жне іскерлік ойындарды жне т.б. жргізу);
  • білімдік-йымдастырушылы іс-рекет саласындаы зырлылытар, оны ішінде оу жадайын талдай білу іскерлігі, ашытытан жмыс істейтін оытушылар мен студенттерді зара атынастарында норма мен этиканы білу, зіні ксіби ммкіндіктерін баалау, зін-зі йымдастыру дадылары зырлылытары;
  • апаратты ртрлі кздерінен білімді алу тсілдерін (оытуды техникалы ралдарын, ашытытан оыту бадарламаларын) мегеуге негізделген зіндік танымды іс-рекеті саласындаы зырлылытары.

ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылытарын алыптастыруды дістемелік жйесіні моделі 2 суретте берілген. Берілген модель ашытытан оыту бойынша оытушыларды даярлауды рылымы мен мазмнын анытайды.

Жоары оу орнында оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыруды дістемелік жйесі Масатты компонент ашытытан оыту бойынша оытушыларды ксіби зырлылыын алыптастыру
Мазмнды-технологиялы компонент
  • мазмнды анытау
  • мазмнды растыру
  • жеке тлаа баытталан ашытытан оыту технологиясы
  • ашытытан оыту ралдары мен дістері
  • ашытытан оытуды білім беру ресурстары
  • ашытытан оытуды бадарламалы амтамасыз етуі
  • ашытытан оытуды йымдастыру формалары
Баылаушы- коррекциялы компонент
  • ашытытан оытуда баылау жне зіндік баылау ралдары
  • ашытытан оыту бойынша ксіби зырлылыты алыптасу дегейлері


Pages:     || 2 |
 





<


 
2013 www.disus.ru - «Бесплатная научная электронная библиотека»

Материалы этого сайта размещены для ознакомления, все права принадлежат их авторам.
Если Вы не согласны с тем, что Ваш материал размещён на этом сайте, пожалуйста, напишите нам, мы в течении 1-2 рабочих дней удалим его.